Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi (3. infinitiivi: puhuman, puhuttaman)

W dzisiejszym wpisie opisuję bardzo rzadko występującą formę bezokolicznika we współczesnym języku fińskim. Chodzi o trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi z końcówką ‑man/‑män w stronie czynnej lub (t)taman/-(t)tämän w stronie biernej. Przykład:

Sinun pitää lähtemän. – Musisz wyjść/wyjechać. (lähtemän to trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie czynnej)

Jo pitää lähdettämän. – Już trzeba wyjść. (lähdettämän to trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie biernej)

Mając świadomość, że jest to praktycznie wymarła forma czasownika, ten temat można potraktować jako ciekawostkę językową.

Jak tworzymy trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie czynnej?

Najpierw należy odmienić czasownik w 3. osobie liczby mnogiej. Następnie usuwamy końcówkę –vat (lub –vät), a zamiast tego dodajemy –man (lub –män). Przykłady:

auttaa            > he auttavat            > autta- + -man        = auttaman

tehdä            > he tekevät             > teke- + -män         = tekemän

opiskella        > he opiskelevat        > opiskele- + -man    = opiskeleman

pakata           > he pakkaavat         > pakkaa- + -man      = pakkaaman

valita             > he valitsevat          > valitse- + -man       = valitseman

Kiedy stosujemy trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi?

Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi można spotkać przede wszystkim w starych fińskich tekstach religijnych. Według statystyk podanych na stronie Virtuaalinen vanha kirjasuomi, w kazaniach z XVII wieku spośród wszystkich form trzeciego bezokolicznika to właśnie odmiana w przypadku instruktiivi była najczęściej spotykana. Natomiast we współczesnych tekstach trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi jest prawie wymarły i bardzo rzadko spotykany.

Kilkaset lat temu trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi był wykorzystywany w połączeniu z czasownikiem pitää w konstrukcjach opisujących zobowiązania (nesessiivirakenteet). Obecnie popularniejsze są inne formy gramatyczne do tworzenia tego typu zdań (np. täytyy, on tehtävä). Porównaj:

Więcej przykładów zdań z 3. bezokolicznikiem w przypadku instruktiivi:

Sinun pitää kunnioittaman isääsi ja äitiäsi. – Musisz szanować swojego ojca i swoją matkę.

Sinun ei pidä tappaman. – Tobie nie wolno zabijać.

Ei sinun pidä varastaman. – Tobie nie wolno kraść.

Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie biernej

W zdaniach, gdy wykonawca nie jest podany, trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi również może wystąpić w stronie biernej z końcówką -(t)taman lub -(t)tämän. Przykłady:

Työ pitää tehtämän. – Pracę należy wykonać.

Lakia ei pidä rikottaman. – Nie wolno łamać prawa.

Na temat trzeciego bezokolicznika w przypadku instruktiivi nie ma zbyt wielu materiałów. Mało który podręcznik do nauki fińskiego nawet o nim wspomina. Natomiast ta forma jest zwykle wylistowana w tabelach gramatycznych czasowników na przykład na stronie Wiktionary lub Redfox sanakirja.

W następnym artykule z tej serii zajmę się czwartym bezokolicznikiem w języku fińskim (puhuminen).

Zobacz też inne wpisy o fińskich bezokolicznikach:

Pierwszy bezokolicznik (puhua)

Pierwszy bezokolicznik w przypadku translatiivi (puhuakseen)

Drugi bezokolicznik w przypadku instruktiivi (puhuen)

Drugi bezokolicznik w przypadku inessiivi (puhuessa)

Drugi bezokolicznik w przypadku inessiivi w stronie biernej (puhuttaessa)

Trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi (puhumaan)

Trzeci bezokolicznik w przypadku inessiivi (puhumassa)

Trzeci bezokolicznik w przypadku elatiivi (puhumasta)

Trzeci bezokolicznik w przypadku adessiivi (puhumalla)

Trzeci bezokolicznik w przypadku abessiivi (puhumatta)