Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi (3. infinitiivi: puhuman, puhuttaman)
W dzisiejszym wpisie opisuję bardzo rzadko występującą formę bezokolicznika we współczesnym języku fińskim. Chodzi o trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi z końcówką ‑man/‑män w stronie czynnej lub (t)taman/-(t)tämän w stronie biernej. Przykład:
Sinun pitää lähtemän. – Musisz wyjść/wyjechać. (lähtemän to trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie czynnej)
Jo pitää lähdettämän. – Już trzeba wyjść. (lähdettämän to trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie biernej)
Mając świadomość, że jest to praktycznie wymarła forma czasownika, ten temat można potraktować jako ciekawostkę językową.
Jak tworzymy trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie czynnej?
Najpierw należy odmienić czasownik w 3. osobie liczby mnogiej. Następnie usuwamy końcówkę –vat (lub –vät), a zamiast tego dodajemy –man (lub –män). Przykłady:
auttaa > he auttavat > autta- + -man = auttaman
tehdä > he tekevät > teke- + -män = tekemän
opiskella > he opiskelevat > opiskele- + -man = opiskeleman
pakata > he pakkaavat > pakkaa- + -man = pakkaaman
valita > he valitsevat > valitse- + -man = valitseman
Kiedy stosujemy trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi?
Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi można spotkać przede wszystkim w starych fińskich tekstach religijnych. Według statystyk podanych na stronie Virtuaalinen vanha kirjasuomi, w kazaniach z XVII wieku spośród wszystkich form trzeciego bezokolicznika to właśnie odmiana w przypadku instruktiivi była najczęściej spotykana. Natomiast we współczesnych tekstach trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi jest prawie wymarły i bardzo rzadko spotykany.
Kilkaset lat temu trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi był wykorzystywany w połączeniu z czasownikiem pitää w konstrukcjach opisujących zobowiązania (nesessiivirakenteet). Obecnie popularniejsze są inne formy gramatyczne do tworzenia tego typu zdań (np. täytyy, on tehtävä). Porównaj:
KIEDYŚ:
Mitä meidän pitää tekemän?
| WSPÓŁCZEŚNIE: Mitä meidän täytyy tehdä? Mitä meidän pitää tehdä? Mitä meidän on tehtävä? | Co mamy/musimy zrobić? |
Więcej przykładów zdań z 3. bezokolicznikiem w przypadku instruktiivi:
Sinun pitää kunnioittaman isääsi ja äitiäsi. – Musisz szanować swojego ojca i swoją matkę.
Sinun ei pidä tappaman. – Tobie nie wolno zabijać.
Ei sinun pidä varastaman. – Tobie nie wolno kraść.
Trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi w stronie biernej
W zdaniach, gdy wykonawca nie jest podany, trzeci bezokolicznik w przypadku instruktiivi również może wystąpić w stronie biernej z końcówką -(t)taman lub -(t)tämän. Przykłady:
Työ pitää tehtämän. – Pracę należy wykonać.
Lakia ei pidä rikottaman. – Nie wolno łamać prawa.
Na temat trzeciego bezokolicznika w przypadku instruktiivi nie ma zbyt wielu materiałów. Mało który podręcznik do nauki fińskiego nawet o nim wspomina. Natomiast ta forma jest zwykle wylistowana w tabelach gramatycznych czasowników na przykład na stronie Wiktionary lub Redfox sanakirja.
W następnym artykule z tej serii zajmę się czwartym bezokolicznikiem w języku fińskim (puhuminen).
Zobacz też inne wpisy o fińskich bezokolicznikach:
Pierwszy bezokolicznik (puhua)
Pierwszy bezokolicznik w przypadku translatiivi (puhuakseen)
Drugi bezokolicznik w przypadku instruktiivi (puhuen)
Drugi bezokolicznik w przypadku inessiivi (puhuessa)
Drugi bezokolicznik w przypadku inessiivi w stronie biernej (puhuttaessa)
Trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi (puhumaan)
Trzeci bezokolicznik w przypadku inessiivi (puhumassa)
Trzeci bezokolicznik w przypadku elatiivi (puhumasta)
Najnowsze komentarze