Trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi (3. infinitiivi: puhumaan)

To niesamowite, że w fińskim występuje tak wiele bezokoliczników, które na dodatek odmieniają się przez przypadki. Do tej pory omówiłam pierwszy i drugi bezokolicznik. Pora się zmierzyć z trzecim bezokolicznikiem!

Czasowniki w formie trzeciego bezokolicznika (po fińsku infinitiivi) są odmieniane przez przypadki i przez to mogą być zakończone na różne końcówki. Spójrz na przykład odmiany czasownika „puhua” (mówić) w formie 3. bezokolicznika w różnych przypadkach:

puhumaan (3. bezokolicznik, przypadek illatiivi)

puhumassa (3. bezokolicznik, przypadek inessiivi)

puhumasta (3. bezokolicznik, przypadek elatiivi)

puhumalla (3. bezokolicznik, przypadek adessiivi)

puhumatta (3. bezokolicznik, przypadek abessiivi)

puhuman (3. bezokolicznik, przypadek instruktiivi)

puhuttaman (3. bezokolicznik, przypadek instruktiivi, strona bierna)

W dzisiejszym artykule zajmę się trzecim bezokolicznikiem w przypadku illatiivi z końcówką ‑maan lub –mään, który jest bardzo często stosowany w języku fińskim. Przykład:

Menen nukkumaan. – Idę spać. (nukkumaan to jest właśnie trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi)

Jak tworzymy trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi?

Najpierw należy odmienić czasownik w 3. osobie liczby mnogiej. Następnie usuwamy końcówkę –vat, a zamiast tego dodajemy –maan (lub usuwamy –vät i dodajemy –mään). Przykłady:

auttaa            > he auttavat           > autta- + -maan         = auttamaan

tehdä            > he tekevät             > teke- + -mään          = tekemään

opiskella        > he opiskelevat      > opiskele- + -maan   = opiskelemaan

pakata           > he pakkaavat        > pakkaa- + -maan     = pakkaamaan

valita             > he valitsevat          > valitse- + -maan     = valitsemaan

Kiedy stosujemy trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi?

VERBI + -MAAN

Trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi często się pojawia jako kolejny czasownik w zdaniu, gdy pierwszym czasownikiem jest czasownik opisjący ruch w jakimś kierunku (dokąd?). Przykłady takich czasowników:

mennä – iść

Hän meni kauppaan OSTAMAAN leipää. – Ona poszła do sklepu kupić chleb.

lähteä – wychodzić, wyjeżdżać

Hän lähti baariin TAPAAMAAN kavereita. – On wyszedł do baru spotkać kolegów.

matkustaa – podróżować, jechać

He matkustavat Lappiin HIIHTÄMÄÄN. – Oni jeżdżą do Laponii jeździć na nartach.

tulla – przychodzić

Tulin ravintolaan SYÖMÄÄN jotakin. – Przyszłam do restauracji coś zjeść.

To będą też następujące czasowniki, które w języku polskim są statyczne (gdzie?), ale w fińskim one są dynamiczne (dokąd?):

jäädä – zostawać

Jäin kotiin OPISKELEMAAN suomea. – Zostałam w domu, żeby pouczyć się fińskiego.

jättää – zostawiać

Äiti jätti lapset pihalle LEIKKIMÄÄN. – Mama zostawiła dzieci na podwórku, żeby się pobawiły.

pysähtyä – zatrzymać się

He pysähtyivät huoltoasemalle TANKKAAMAAN. – Oni zatrzymali się na stacji, żeby zatankować.

Jest też wiele czasowników niezwiązanych z ruchem, z którymi łączy się 3. bezokolicznik. Będą to między innymi czasowniki związane z nauczaniem, doradzaniem, zachęcaniem, nakazywaniem, rozpoczynaniem czegoś, ale też wiele innych.

oppia – uczyć się

Lapset oppivat nopeasti PUHUMAAN. – Dzieci szybko uczą się mówić.

opetella – uczyć się, próbować się nauczyć

Ensi vuonna opettelen UIMAAN. – W przyszłym roku nauczę się pływać.

opettaa – nauczać (kogoś)

Opettaja opettaa lapsia KIRJOITTAMAAN. – Nauczyciel uczy dzieci pisać.

auttaa – pomagać

Autatko minua SIIVOAMAAN? – Pomożesz mi posprzątać?

neuvoa – radzić

Hän neuvoi minua LÄHTEMÄÄN aikaisin. – On doradził mi wyjść wcześnie.

kehottaa – zachęcać, namawiać

Opettaja kehotti minua harjoittelemaan enemmän. – Nauczyciel zachęcał mnie, żeby ćwiczyć więcej.

houkutella – zachęcać, kusić

Hän houkutteli minut LÄHTEMÄÄN ulos. – On zachęcił mnie do wyjścia na zewnątrz.

kannustaa – zachęcać, wspierać

Opettaja kannusti häntä JATKAMAAN opintojaan. – Nauczyciel zachęcał go do kontynuacji studiów.

rohkaista – zachęcać, dodawać odwagi

Hän rohkaisi minua PUHUMAAN suomea. – On zachęcał mnie do mówienia po fińsku.

kutsua – zapraszać

Hän kutsui meidät SYÖMÄÄN. – On zaprosił nas na jedzenie.

pyytää – prosić

Pyydän sinua KERTOMAAN minulle tästä asiasta. – Proszę cię, abyś powiedział mi o tej sprawie.

rukoilla – tu: błagać

Rukoilin häntä JÄTTÄMÄÄN minut rauhaan. – Błagałam go, aby zostawił mnie w spokoju.

vaatia – żądać

Opettaja vaati minua TEKEMÄÄN tehtävän uudestaan. – Nauczyciel żądał ode mnie, abym zrobił zadanie jeszcze raz.

käskeä – rozkazywać

Äiti käski lapsia OLEMAAN hiljaa. – Mama nakazała dzieciom być cicho.

määrätä – nakazać, rozkazać

Opettaja määräsi minut AUTTAMAAN sinua. – Nauczyciel kazał mi ci pomóc.

pakottaa – zmuszać

Hän pakotti minut KERTOMAAN kaikesta. – On zmusił mnie, abym powiedział o wszystkim.

painostaa – naciskać, wywierać nacisk

Vaimoni yritti painostaa minua MYYMÄÄN auton. – Żona próbowała wywrzeć nacisk na mnie, abym sprzedał samochód.

saada – tu: sprawić, zmusić, skłonić

Se sai minut AJATTELEMAAN. – To skłoniło mnie do myślenia.

Uwaga! Saada ma też wiele innych znaczeń. Gdy saada znaczy móc, mieć pozwolenie, wtedy łączymy go z pierwszym bezokolicznikiem (1. infinitiivi), np.:

Ei saa KOSKEA! – Nie wolno dotykać!

joutua – musieć

Minä joudun LÄHTEMÄÄN jo kello 12. (= Minun täytyy lähteä jo kello 12.) – Muszę wyjść już o 12.

lupautua – obiecywać, zobowiązać się

Lupaudun TEKEMÄÄN töitä. – Zobowiązuję się do wykonania pracy.

sitoutua – zobowiązać się

En voi sitoutua TEKEMÄÄN tätä. – Nie mogę się zobowiązać do zrobienia tego.

suostua – zgodzić się

Hän ei suostunut TULEMAAN. – On nie zgodził się przyjść.

ruveta – zacząć

Lapsi rupesi ITKEMÄÄN. – Dziecko zaczęło płakać.

ryhtyä – zaczynać, podjąć się czegoś

Ryhdyin TEKEMÄÄN kotitehtäviä. – Zaczęłam robić prace domowe.

pyrkiä – próbować

Pyrin TEKEMÄÄN (= yritän tehdä) sen mahdollisimman hyvin. – Próbowałam zrobić to najlepiej jak to możliwe.

kyetä – być w stanie

Hän ei kykene enää LIIKKUMAAN ilman pyörätuolia. – On już nie jest w stanie się poruszać bez wózka.

päästä – tu: móc, dać radę

Pääsetkö TULEMAAN illalla? – Możesz przyjść wieczorem?

pystyä – potrafić, dać radę, móc

En pysty KESKITTYMÄÄN. – Nie mogę się skupić.

onnistua – udać się

Vanki onnistui PAKENEMAAN vankilasta. – Więźniowi udało się uciec z więzienia.

sattua – zdarzyć się przypadkiem

Hän sattuu OLEMAAN ystäväni. – Tak się składa, że on jest moim przyjacielem.

Satutko TIETÄMÄÄN, missä hän on? – Nie wiesz przypadkiem, gdzie ona jest?

tottua – przyzwyczaić się

Olen jo tottunut NOUSEMAAN kello 6 aamulla. – Jestem już przyzwyczajony do wstawania o 6 rano.

keskittyä – skupić się

He keskittyivät HANKKIMAAN rahaa. – Oni skupili się na zdobywaniu pieniędzy.

kyllästyä – mieć dość

Olen kyllästynyt ODOTTAMAAN. – Mam dość czekania.

väsyä – męczyć się

Olen väsynyt KUUNTELEMAAN sinun tyhmiä vitsejäsi. – Jestem już zmęczona słuchaniem twoich głupich żartów.

mahtua – zmieścić się

Kaikki eivät mahdu ISTUMAAN. – Nie wszyscy się zmieszczą, aby usiąść.

erikoistua – specjalizować się

Tehdas on erikoistunut VALMISTAMAAN autoja. – Fabryka specjalizuje się w produkcji samochodów.

valmistautua – przygotować się

Hän valmistautui LÄHTEMÄÄN lomalle. – On przygotował się do wyjazdu na urlop.

ADJEKTIIVI + -MAAN

Również po niektórych przymiotnikach pojawi się trzeci bezokolicznik w przypadku illatiivi:

halukas – chętny

Kuka on halukas LÄHTEMÄÄN elokuviin? – Kto jest chętny iść do kina?

innokas – chętny, entuzjastyczny

Lapsena olin innokas TEKEMÄÄN kaikkea. – Jako dziecko byłem chętny robić wszystko. / Jako dziecko z entuzjazmem robiłem wszystko.

hidas – wolny

Hän on hidas OPPIMAAN uusia asioita. – On wolno uczy się nowych rzeczy.

nopea – szybki

Olen nopea UNOHTAMAAN. – Szybko zapominam.

huono – słaby

Olen huono TANSSIMAAN. – Jestem słaby w tańczeniu. / Słabo tańczę.

hyvä – dobry

Hän on hyvä UIMAAN. – On jest dobry w pływaniu.

taitava – zdolny

Hän on taitava TEKEMÄÄN ruokaa. – Ona zna się na gotowaniu.

valmis – gotowy

Olen aina valmis AUTTAMAAN muita. – Jestem zawsze gotów, aby pomagać innym.

vapaa – wolny

Jokainen on vapaa TEKEMÄÄN mitä haluaa. – Każdy jest wolny, aby robić to, co chce.

W następnym artykule z tej serii zajmę się trzecim bezokolicznikiem w przypadku inessiivi (puhumassa).