Genetiivi
Genetiivi to przypadek będący odpowiednikiem dopełniacza w języku polskim.
Odpowiada na pytania: Kenen? (kogo?) Minkä? (czego? czyje?)
Kiedy używamy Genetiivi?
- Do opisania przynależności
Uwaga! Genetiivi stoi przed drugim wyrazem – odwrotnie niż w języku polskim.
Helsinki on Suomen pääkaupunki. (Helsinki są stolicą Finlandii.)
Eno on äidin veli. (Wujek jest bratem mamy.)
Ihmisen elämä on lyhyt. (Życie człowieka jest krótkie.)
- Przed następującymi poimkami (wyrazami w postpozycji):
| aikana | podczas | perässä, -stä, -än | za, z tyłu |
| alla, alta, alle | pod, spod | poikki | przez |
| ansiosta | dzięki (czemuś) | puoleen | w kierunku |
| avulla | z pomocą (czegoś) | puolella, -lta, -lle | po stronie |
| edellä, -ltä, -lle | przed | puolesta | w imieniu |
| edessä, -stä, eteen | z przodu, przed | päällä, -ltä, -lle | na, nad |
| halki | przez | päässä, -stä, -hän | z dala |
| johdosta | z powodu | seassa, -sta, sekaan | wśród |
| jälkeen | po | sisällä, -stä, -än | w (środku) |
| kanssa | razem z | takana, takaa, taakse | z tyłu |
| kautta | przez | takia | z powodu |
| keskellä, -ltä, -lle | na środku | tähden | z powodu |
| kesken | pomiędzy | varrella, -lta, -lle | podczas |
| kuluessa | podczas | vieressä, -stä, -en | obok |
| kuluttua | za, po | vuoksi | z powodu |
| mukaan | z, zgodnie z | välillä, -ltä, -en | między |
| mukana | z | välissä, -stä, -in | między |
| luona, luota, luokse | u | yli | po, ponad |
| lähellä, -lta, -lle | blisko | yläpuolella, -lta, -lle | nad |
| läpi | przez, wzdłuż | ympäri | wokół |
| ohi | obok (mijając) | ympärillä, -ltä, -lle | wokół |
| ohella | poza tym | äärellä, -ltä, -lle | przy |
| ohessa, -sta, -än | poza (tym) | ääressä, -stä, -en | przy |
Pankki on postin vieressä. (Bank jest obok poczty.)
Asun ystävän kanssa. (Mieszkam z przyjacielem.)
Menen kadun yli. (Idę przez ulicę.)
Lähden kolmen päivän kuluttua. (Wyjeżdzam za trzy dni.)
- Przed przymiotnikiem przy określaniu miar i porównań
Lapsi on metrin pituinen. (Dziecko ma metr wysokości.)
Veri on kirkkaan punaista. (Krew jest czerwona jak wiśnia.)
- Jako podmiot w zdaniach wyrażających konieczność
Minun täytyy mennä. (Muszę iść.)
Ihmisen ei tarvitse tietää kaikkea. (Człowiek nie musi wiedzieć wszystkiego.)
Isän on pakko tehdä ylitöitä. (Ojciec musi pracować w nadgodzinach.)
- Jako podmiot w niektórych wyrażeniach
Hänen on kylmä. (Zimno jej.)
Minun tekee pahaa. (Niedobrze mi.)
- Jako dopełnienie
Minä ostin uuden asunnon. (Kupiłam nowe mieszkanie.)
Hän avaa ikkunan. (On otwiera okno.)
Me näimme koiran. (Widzieliśmy psa.)
Jak tworzymy Genetiivi?
- Aby utworzyć genetiivi w liczbie pojedynczej, należy dodać końcówkę -n do rdzenia wyrazu. Przykłady:
talo (dom) + n > talon
kissa (kot) + n > kissan
- Jeżeli jest to konieczne, należy dokonać wymiany spółgłosek w wyrazie (kk > k, pp > p, tt > t, k > -, p > v, t > d, nk > ng, mp > mm, lt > ll, nt > nn, rt > rr). Przykłady:
Helsinki > Helsingin (nk > ng)
pöytä (stół) > pöydän (t > d)
- Często też należy dokonać zmiany końcówki rdzenia w wyrazie. Przykłady:
nainen (kobieta) > naisen (nen > se)
Suomi (Finlandia) > Suomen (i > e)
- Zdarza się też, że trzeba dokonać zarówno wymiany spółgłosek, jak i końcówki rdzenia w wyrazie:
rengas (opona) > renkaan (zmiana spółgłosek ng > nk i końcówki rdzenia as > aa)
joki (rzeka) > joen (zmiana spółgłosek k > ø oraz końcówki rdzenia i > e)
- Jeżeli nazwa jest pochodzenia obcego i kończy się na spółgłoskę, dodajemy wtedy pomocniczą samogłoskę i przed dodaniem końcówki –n. Przykład:
David > Davidin
Irak > Irakin
Coś z prawej strony przycięło tekst.
a liczba mnoga? czy ona nie występuję w tym przypadku ?
Tak, występuje. Ale to opowieść na inną okazję 😉
no rozumiem mam nadzieję, iż takowy artykuł pojawi się gdyż uczę się sam fińskiego i jestem właśnie na tym przypadku i brakuje mi właśnie liczby mnogiej jak ją tworzyć i kiedy bo sama liczba pojedyncza to jednak dla mnie trochę nie kompletne
i trochę zastanawia mnie czy kiedy tworzę jakieś zdanie bardziej złożone coś w stylu ,, mój pies je tą kość i idzie spać ” to używam np przypadku genetiivi aby podkreślić, iż jest to mój pies a do reszty zdania też używam odpowiednich przypadków czy pisze to w mianowniku ?
W tym zdaniu „mój (pies)” jest w przypadku genetiivi, a reszta w innych odpowiednich przypadkach.
Minun koirani syö tätä luuta ja menee nukkumaan. – Mój pies je tą kość i idzie spać.
Minun koirani syö tämän luun (loppuun) ja sitten menee nukkumaan. – Mój pies zje tą kość (do końca), a potem pójdzie spać.
dziękuję serdecznie trochę mi to pomogło i czekam w takim razie na artykuł o liczbie mnogiej w genetiivi 🙂
W niektórych zdaniach dochodzi do konfliktu dwóch przypadków, tzn. w jednym zdaniu są zawarte dwa takie słowa, że każde z nich każe użyć innego przypadku. Idealnie obrazuje to twoje zdanie „Wyjeżdżam za trzy dni”. Z jednej strony mamy liczebnik większy niż 1 – więc trzeba po nim użyć Partiitivi, no ale z drugiej strony mamy „kuluttua” które każe użyć Genettiivi. Skąd wiadomo, który przypadek jest ważniejszy i narzuci swoją formę reszcie zdania? Ty napisałaś w Genettivi – „Lähden kolmen päivän kuluttua”. Ja miałem dylemat między tą formą a formą w Partiitivi: Lähden kolme päivää kuluttua. Dziękuję z góry za odpowiedź.
Rzeczywiście czasami może być pewnego rodzaju konflikt, jakiego przypadku użyć. Zwykle w takiej sytuacji rekcja wyrazu decyduje, jakiego przypadku użyć.
Z jednej strony stosujemy przypadek partitiivi po liczebnikach (innych niż „yksi”), ale wtedy gdy sam liczebnik jest w mianowniku. Tak się dzieje zwykle, gdy liczebnik jest elementem podmiotu lub dopełnienia w zdaniach twierdzących, np.
Kaksi poikaa seisoo pihalla. – Dwóch chłopców stoi na podwórku. (tu liczebnik jest częścią podmiotu)
Näen kaksi poikaa. – Widzę dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia)
Natomiast, gdy wymaga tego rekcja wyrazu, używamy odpowiedniego przypadku. Wtedy zarówno liczebnik, jak i następujący po nim wyraz, przyjmuje odpowiednią formę.
Rakastan kahta poikaa. – Kocham dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia, ale „rakastaa” wymaga partitiivi, więc liczebnik też jest w tym przypadku)
En näe kahta poikaa. – Nie widzę dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia, ale jest to przeczenie, więc liczebnik też jest w przypadku partitiivi)
Juttelen kahden pojan kanssa. – Rozmawiam z dwoma chłopcami. („kanssa” łączy się z genetiivi, więc zarówno liczebnik, jak i kolejny po nim wyraz jest w tym przypadku)
Hej ! Podpowie ktoś? 🙂 Jeżeli mowie:
– Minä luen lehteä.
– Nuoret katsovat elokuvaa.
I tak dalej używając P to okreslam rzeczy które dzieją się teraz czy ogólnie rutynowo czy i jedno i drugie? Bo gdy chce powiedzieć ze cos juz jest gotowe/ zakończone to użyje G tak?
– Minä luen lehden.
– Nuoret katsovat elokuvan.
A gdybym chciała powiedzieć o czynności zakończonej ale w liczbie mnogiej to zamiast -n dodaje -t tak?
– Nuoret katsovat elokuvat.
Ze oglądali filmy.
A jak w tym pierwszym przypadku użyć liczby mnogiej? Jak to odmienić w P ?