Genetiivi
Genetiivi to przypadek będący odpowiednikiem dopełniacza w języku polskim.
Odpowiada na pytania: Kenen? (kogo?) Minkä? (czego? czyje?)
Kiedy używamy Genetiivi?
- Do opisania przynależności
Uwaga! Genetiivi stoi przed drugim wyrazem – odwrotnie niż w języku polskim.
Helsinki on Suomen pääkaupunki. (Helsinki są stolicą Finlandii.)
Eno on äidin veli. (Wujek jest bratem mamy.)
Ihmisen elämä on lyhyt. (Życie człowieka jest krótkie.)
- Przed następującymi poimkami (wyrazami w postpozycji):
| aikana | podczas | perässä, -stä, -än | za, z tyłu |
| alla, alta, alle | pod, spod | poikki | przez |
| ansiosta | dzięki (czemuś) | puoleen | w kierunku |
| avulla | z pomocą (czegoś) | puolella, -lta, -lle | po stronie |
| edellä, -ltä, -lle | przed | puolesta | w imieniu |
| edessä, -stä, eteen | z przodu, przed | päällä, -ltä, -lle | na, nad |
| halki | przez | päässä, -stä, -hän | z dala |
| johdosta | z powodu | seassa, -sta, sekaan | wśród |
| jälkeen | po | sisällä, -stä, -än | w (środku) |
| kanssa | razem z | takana, takaa, taakse | z tyłu |
| kautta | przez | takia | z powodu |
| keskellä, -ltä, -lle | na środku | tähden | z powodu |
| kesken | pomiędzy | varrella, -lta, -lle | podczas |
| kuluessa | podczas | vieressä, -stä, -en | obok |
| kuluttua | za, po | vuoksi | z powodu |
| mukaan | z, zgodnie z | välillä, -ltä, -en | między |
| mukana | z | välissä, -stä, -in | między |
| luona, luota, luokse | u | yli | po, ponad |
| lähellä, -lta, -lle | blisko | yläpuolella, -lta, -lle | nad |
| läpi | przez, wzdłuż | ympäri | wokół |
| ohi | obok (mijając) | ympärillä, -ltä, -lle | wokół |
| ohella | poza tym | äärellä, -ltä, -lle | przy |
| ohessa, -sta, -än | poza (tym) | ääressä, -stä, -en | przy |
Pankki on postin vieressä. (Bank jest obok poczty.)
Asun ystävän kanssa. (Mieszkam z przyjacielem.)
Menen kadun yli. (Idę przez ulicę.)
Lähden kolmen päivän kuluttua. (Wyjeżdzam za trzy dni.)
- Przed przymiotnikiem przy określaniu miar i porównań
Lapsi on metrin pituinen. (Dziecko ma metr wysokości.)
Veri on kirkkaan punaista. (Krew jest czerwona jak wiśnia.)
- Jako podmiot w zdaniach wyrażających konieczność
Minun täytyy mennä. (Muszę iść.)
Ihmisen ei tarvitse tietää kaikkea. (Człowiek nie musi wiedzieć wszystkiego.)
Isän on pakko tehdä ylitöitä. (Ojciec musi pracować w nadgodzinach.)
- Jako podmiot w niektórych wyrażeniach
Hänen on kylmä. (Zimno jej.)
Minun tekee pahaa. (Niedobrze mi.)
- Jako dopełnienie
Minä ostin uuden asunnon. (Kupiłam nowe mieszkanie.)
Hän avaa ikkunan. (On otwiera okno.)
Me näimme koiran. (Widzieliśmy psa.)
Jak tworzymy Genetiivi?
- Aby utworzyć genetiivi w liczbie pojedynczej, należy dodać końcówkę -n do rdzenia wyrazu. Przykłady:
talo (dom) + n > talon
kissa (kot) + n > kissan
- Jeżeli jest to konieczne, należy dokonać wymiany spółgłosek w wyrazie (kk > k, pp > p, tt > t, k > -, p > v, t > d, nk > ng, mp > mm, lt > ll, nt > nn, rt > rr). Przykłady:
Helsinki > Helsingin (nk > ng)
pöytä (stół) > pöydän (t > d)
- Często też należy dokonać zmiany końcówki rdzenia w wyrazie. Przykłady:
nainen (kobieta) > naisen (nen > se)
Suomi (Finlandia) > Suomen (i > e)
- Zdarza się też, że trzeba dokonać zarówno wymiany spółgłosek, jak i końcówki rdzenia w wyrazie:
rengas (opona) > renkaan (zmiana spółgłosek ng > nk i końcówki rdzenia as > aa)
joki (rzeka) > joen (zmiana spółgłosek k > ø oraz końcówki rdzenia i > e)
- Jeżeli nazwa jest pochodzenia obcego i kończy się na spółgłoskę, dodajemy wtedy pomocniczą samogłoskę i przed dodaniem końcówki –n. Przykład:
David > Davidin
Irak > Irakin
Suomika
Języki obce od zawsze były moją pasją. Przyjemność sprawiała mi ich nauka, ale również nauczanie innych. Dlatego od 10 lat organizuję kursy językowe (fińskiego, niemieckiego, angielskiego oraz polskiego dla obcokrajowców), prowadzę lekcje indywidualne przez Skype, projektuję strony internetowe i inne materiały dydaktyczne, w tym e-learning.
Coś z prawej strony przycięło tekst.
a liczba mnoga? czy ona nie występuję w tym przypadku ?
Tak, występuje. Ale to opowieść na inną okazję 😉
no rozumiem mam nadzieję, iż takowy artykuł pojawi się gdyż uczę się sam fińskiego i jestem właśnie na tym przypadku i brakuje mi właśnie liczby mnogiej jak ją tworzyć i kiedy bo sama liczba pojedyncza to jednak dla mnie trochę nie kompletne
i trochę zastanawia mnie czy kiedy tworzę jakieś zdanie bardziej złożone coś w stylu ,, mój pies je tą kość i idzie spać ” to używam np przypadku genetiivi aby podkreślić, iż jest to mój pies a do reszty zdania też używam odpowiednich przypadków czy pisze to w mianowniku ?
W tym zdaniu „mój (pies)” jest w przypadku genetiivi, a reszta w innych odpowiednich przypadkach.
Minun koirani syö tätä luuta ja menee nukkumaan. – Mój pies je tą kość i idzie spać.
Minun koirani syö tämän luun (loppuun) ja sitten menee nukkumaan. – Mój pies zje tą kość (do końca), a potem pójdzie spać.
dziękuję serdecznie trochę mi to pomogło i czekam w takim razie na artykuł o liczbie mnogiej w genetiivi 🙂
W niektórych zdaniach dochodzi do konfliktu dwóch przypadków, tzn. w jednym zdaniu są zawarte dwa takie słowa, że każde z nich każe użyć innego przypadku. Idealnie obrazuje to twoje zdanie „Wyjeżdżam za trzy dni”. Z jednej strony mamy liczebnik większy niż 1 – więc trzeba po nim użyć Partiitivi, no ale z drugiej strony mamy „kuluttua” które każe użyć Genettiivi. Skąd wiadomo, który przypadek jest ważniejszy i narzuci swoją formę reszcie zdania? Ty napisałaś w Genettivi – „Lähden kolmen päivän kuluttua”. Ja miałem dylemat między tą formą a formą w Partiitivi: Lähden kolme päivää kuluttua. Dziękuję z góry za odpowiedź.
Rzeczywiście czasami może być pewnego rodzaju konflikt, jakiego przypadku użyć. Zwykle w takiej sytuacji rekcja wyrazu decyduje, jakiego przypadku użyć.
Z jednej strony stosujemy przypadek partitiivi po liczebnikach (innych niż „yksi”), ale wtedy gdy sam liczebnik jest w mianowniku. Tak się dzieje zwykle, gdy liczebnik jest elementem podmiotu lub dopełnienia w zdaniach twierdzących, np.
Kaksi poikaa seisoo pihalla. – Dwóch chłopców stoi na podwórku. (tu liczebnik jest częścią podmiotu)
Näen kaksi poikaa. – Widzę dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia)
Natomiast, gdy wymaga tego rekcja wyrazu, używamy odpowiedniego przypadku. Wtedy zarówno liczebnik, jak i następujący po nim wyraz, przyjmuje odpowiednią formę.
Rakastan kahta poikaa. – Kocham dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia, ale „rakastaa” wymaga partitiivi, więc liczebnik też jest w tym przypadku)
En näe kahta poikaa. – Nie widzę dwóch chłopców. (tu liczebnik jest częścią dopełnienia, ale jest to przeczenie, więc liczebnik też jest w przypadku partitiivi)
Juttelen kahden pojan kanssa. – Rozmawiam z dwoma chłopcami. („kanssa” łączy się z genetiivi, więc zarówno liczebnik, jak i kolejny po nim wyraz jest w tym przypadku)
Hej ! Podpowie ktoś? 🙂 Jeżeli mowie:
– Minä luen lehteä.
– Nuoret katsovat elokuvaa.
I tak dalej używając P to okreslam rzeczy które dzieją się teraz czy ogólnie rutynowo czy i jedno i drugie? Bo gdy chce powiedzieć ze cos juz jest gotowe/ zakończone to użyje G tak?
– Minä luen lehden.
– Nuoret katsovat elokuvan.
A gdybym chciała powiedzieć o czynności zakończonej ale w liczbie mnogiej to zamiast -n dodaje -t tak?
– Nuoret katsovat elokuvat.
Ze oglądali filmy.
A jak w tym pierwszym przypadku użyć liczby mnogiej? Jak to odmienić w P ?