Opisywanie przeszłości po fińsku (przegląd przez czasy przeszłe + określniki czasu)
Dzisiejszy post jest z cyklu „W 80 blogów dookoła świata”. Jest to akcja, w ramach której autorzy blogów językowo-kulturowych piszą artykuł o podobnej tematyce 25. dnia każdego miesiąca. Dziś tematem jest „Było minęło”, a ja podejdę do tego zagadnienia pod kątem językowym.
Jak opisać minione wydarzenia? Jakie są czasy przeszłe w języku fińskim? Jakich określników czasu możemy użyć?
Jeśli chcemy opisać, co kiedyś się wydarzyło, warto znać formy czasów przeszłych oraz wyrazy opisujące przeszłe zdarzenia.
W fińskim są trzy czasy przeszłe: imperfekti, perfekti oraz pluskvamperfekti.
Najczęściej stosowanym czasem przeszłym jest imperfekti. Jest to odpowiednik angielskiego czasu past simple i służy do opisania skończonych wydarzeń w przeszłości.
Asuin Suomessa neljä vuotta. – Mieszkałam w Finlandii cztery lata. (ale już nie mieszkam)
Kävimme Varsovassa viime viikolla. – Byliśmy w Warszawie w zeszłym tygodniu.
Söimme pizzaa eilen. – Wczoraj jedliśmy pizzę.
Maanantaina en tehnyt mitään. – W poniedziałek nic nie robiłam.
Tutaj znajdziesz informacje, jak tworzyć czas przeszły imperfekti.
Imperfekti łączny się często z takimi określnikami czasu jak:
viime – w zeszłym
viime yönä – zeszłej nocy
viime viikolla – w zeszłym tygodniu
viime keskiviikkona – w zeszłą środę
viime kuussa – w zeszłym miesiącu
viime keväänä – zeszłej wiosny
viime vuonna – w zeszłym roku
viime vuosina – w zeszłych latach
edellinen – poprzedni
edellisenä päivänä – poprzedniego dnia
edellisellä viikolla – w poprzednim tygodniu
edellisessä kuussa – w poprzednim miesIącu
sitten – temu
vuosi sitten – rok temu
kaksi vuotta sitten – dwa lata temu
eilen – wczoraj
toissapäivä – przedwczoraj
milloin viimeksi – kiedy ostatnio
Kolejnym czasem przeszłym jest perfekti. Jest to odpowiednik angielskiego czasu present perfect i służy do opisania wydarzeń, które rozpoczęły się w przeszłości i trwają nadal lub mają wpływ na teraźniejszość.
Olen asunut Suomessa jo neljä vuotta. – Mieszkam w Finlandii już cztery lata. (nadal mieszkam)
Olen syntynyt vuonna 1983. – Urodziłam się w 1983.
Oletko koskaan käynyt Varsovassa? – Czy kiedykolwiek byłeś w Warszawie?
Oletko jo syönyt? – Czy już jadłeś?
En ole vielä syönyt. – Jeszcze nie jadłem.
Kun olen tiskannut, pesen lattiat. – Jak pozmywam nauczynia, umyję podłogi.
Tutaj znajdziesz informacje, jak tworzyć czas przeszły perfekti.
Perfekti łączny się często z takimi określnikami czasu jak:
jo – już
ei vielä – jeszcze nie
koskaan – kiedykolwiek (w pytaniach)
ei koskaan – nigdy
kertaa – razy (np. kaksi kertaa, monta kertaa)
kuinka kauan – jak długo
aina – zawsze
joskus – czasami; kiedyś
silloin tällöin – od czasu do czasu
usein – często
koko ikäni – całe (moje) życie
Najrzadziej używanym czasem przeszłym jest pluskvamperfekti. Jest to odpowiednik angielskiego czasu past perfect i służy do opisania wydarzeń zaprzeszłych, gdy chcemy podkreślić kolejność wydarzeń.
Kun olin tiskannut, pesin lattiat. – Gdy pozmywałam naczynia, umyłam podłogi
Olimme Puolassa viime talvena. En ollut käynyt Varsovassa aikaisemmin. – Nie byłam w Warszawie wcześniej.
Tutaj znajdziesz informacje, jak tworzyć czas zaprzeszły pluskvamperfekti.
Pluskvamperfekti łączny się często z takimi określnikami czasu jak:
kun – gdy
aikaisemmin – wcześniej
A co inni autorzy blogów językowo-kulturowych napisali w temacie „Było minęło”? Sprawdźcie poniżej:
Austria:
Viennese breakfast – Było minęło – czasy CK
Chiny:
Biały Mały Tajfun – YMCA
Francja:
Demain viens avec tes parents – Było minęło – Les Années folles
Francuskie i inne notatki Niki – Było, minęło… Minitel – 30 lat francuskiego protoplasty internetu
FRANG – Było, minęło – 4 najbardziej (nie)zapomniane francuskie wynalazki
Gruzja:
Gruzja okiem nieobiektywnym – Była sobie fabryka…
Hiszpania:
Hiszpański na luzie – Hiszpańska przeszłość ciągle żywa: pesetas
Japonia:
Japonia-info.pl – O-haguro – zwyczaj czernienia zębów
Kirgistan:
Enesaj.pl – Dawne nazwy miast Azji Środkowej
Litwa:
Na Litwie – 10 miejsc na Litwie, które zmieniły się niemal nie do poznania
Niemcy:
Nauka Niemieckiego w Domu – Było, minęło kiedyś w Niemczech
Niemiecka Sofa – Było, minęło …
Norwegia:
Norwegolożka: Dawno temu w północnej Norwegii
Rosja:
Dagatlumaczy.pl – Blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim, Dawne miary rosyjskie
Turcja:
Turcja okiem nieobiektywnym – Było-minęło… tureckie miasta kiedyś i dziś
Wielka Brytania:
Angielska Herbata – Jak język angielski wyglądał tysiąc lat temu?
Angielski C2 – Było minęło – służba (Downton Abbey)
Angielski dla każdego – 10 historycznych filmów o Wielkiej Brytanii
english-at-tea – Zamki w Wielkiej Brytanii, które muszę zobaczyć
Włochy:
Studia, parla, ama – W 80 blogów – był lir, nie ma lira.
Italia nel cuore – Co Napoleon ma wspólnego z włoską flagą?
Wielojęzyczne:
uLANGUAGES – Jak wyglądała nauka języka w przeszłości?
Ciekawa jestem czy pluskvamperfekti jest uzywany przez przecietnych Finow na co dzien czy tez to taki bardziej wyszukany czas uzywany przez wyzsze sfery czy w literaturze?
Myślę, że na co dzień pluskvamperfekti nie jest często używany. Będzie użyty, jeśli ktoś opowiada jakąś historię i chce podkreślić kolejność wydarzeń.
Moi znajomi uzywaja – obecnie, gdy opowiadaja o swoich dzieciach i ich dokonaniach, bo czasem jest wazne, ktore z dzieci cos spsocilo najpierw, a drugie cos pozniej zrobilo itp. 🙂 Natomast niekoniecznie pamietali, jak sie ten czas nazywa (bo i my – Polacy – nie zawsze mozemy wiedziec, co to jest „czas zaprzeszly”, zwlaszcza ze w j. polskim jego budowa jest inna i nikt go nie uzywa w zasadzie).
Ciekawe, że w tak odmiennym języku jak fiński można z powodzeniem porównać użycie czasów przeszłych do tych w angielskim!
Czy w Twoim odczuciu fińskie czasy przeszłe też sprawiają uczącym się takie problemy jak angielskie?
Łącznie są tylko cztery czasy w fińskim (trzy czasy przeszłe + czas teraźniejszy), więc nie stanowią one tak dużego problemu jak w angielskim. Trudność może jedynie sprawiać tworzenie samej formy czasu przeszłego imperfekti.
Moi! Po viime i edellinen który mam dać przypadek? Dziękuję z góry.
Edellinen (poprzedni) traktujemy jak zwykły przymiotnik, więc ma on taki sam przypadek jak rzeczownik.
Viime (zeszły) jest to wyraz nieodmienny.
Przypadek wyrazu po nich jest zwykle taki sam, jak gdy ten wyraz występuje samodzielnie. Np. vuonna (w roku) – viime vuonna (zeszłego roku), edellisenä vuonna (poprzedniego roku)
viikolla (w tygodniu) – viime viikolla (zeszłego tygodnia), edellisellä viikolla (w poprzednim tygodniu).
Jest tylko parę wyjątków: pory roku i pory dnia, kiedy to nie ma spójności, i zamiast przypadku adessiivi (-lla) stosujemy przypadek essiivi (-na):
kesällä (latem) – viime kesänä (zeszłego lata), edellisenä kesänä (poprzedniego lata)
illalla (wieczorem) – viime iltana (zeszłego wieczora), edellisenä iltana (poprzedniego wieczora)