Imiesłów (partisiippi)

Imiesłów to wyraz będący formą czasownika mający cechy przymiotnika lub przysłówka. Imiesłowy odmieniają się przez przypadki.

Jest sześć typów imiesłowu w języku fińskim:

AKTIIVIN 1. PARTISIIPPI

1. imiesłów przymiotnikowy czynny (~ czas teraźniejszy)

Jak tworzymy?

Aktiivin 1. partisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej i usunięciu literki „t”:

laulaa (śpiewać):

laulavat (śpiewają)

laulava (śpiewający)

Odmiana imiesłowu aktiivin 1. partisiippi przez przypadki na przykładzie tekevä (robiący):

Zastosowanie

Aktiivin 1. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, która się dzieje teraz lub wydarzy się w przyszłości.

Ihminen on ajatteleva eläin. (Człowiek to myślące zwierzę.)

Samppanja on kuohuvaa viiniä. (Szampan to musujące wino.)

AKTIIVIN 2. PARTISIIPPI

2. imiesłów przymiotnikowy czynny (~ czas przeszły)

Jak tworzymy?

Aktiivin 2. partisiippi tworzymy po usunięciu jednej ostatniej literki od bezokolicznika (typ 1 czasownika) lub dwóch literek (typ 2-6) oraz dodaniu ‑nut/ ‑nyt, ‑nnut/ ‑nnyt,  ‑lut/‑lyt, ‑sut/ ‑syt lub ‑rut/ ‑ryt.

Odmiana imiesłowu aktiivin 2. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehnyt (zrobiony):

Zastosowanie

• Imiesłów aktiivin 2. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, która wydarzyła się wcześniej.

Kaivo, jossa ei ole enää vettä, on kuivunut kaivo. (Studnia, w której już nie ma wody, to wyschnięta studnia.)

Hän on kokenut mies. (On jest doświadczonym mężczyzną.)

• Stosujemy go również do tworzenia czasu przeszłego perfekti, pluskvamperfekti i przeczenia imperfekti.

Hän on tullut tänne. (On tu  przyszedł.)

Hän ei pessyt pyykkiä. (On nie zrobił prania.)

• Niektóre wyrazy pojawią się w podobnej funkcji jak przymiotniki

Olen väsynyt. – Jestem zmęczony.

PASSIIVIN 1. PARTISIIPPI

Imiesłów przymiotnikowy bierny, czas teraźniejszy i przyszły.

Jak tworzymy?

• ^·          Typ 1: Od czasownika odmienionego w 1. osobie liczby pojedynczej usuwamy ostatnią literę (jeśli przedostatnią literą w bezokoliczniku jest „a”, to zamienimy ją na „e”) i dodajemy ‑ttava/‑ttävä
• ^·          Typ 2-6: od bezokolicznika odejmujemy dwie literki i dodajemy ‑tava/‑tävä  (typ 2 i 3) lub ‑ttava/‑ttävä (typ 4, 5, 6)

Odmiana imiesłowu passiivin 1. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehtävä (do zrobienia):

Zastosowanie

• Imiesłów passiivin 1. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, którą należy lub można wykonać. Imiesłów ten stoi samodzielnie lub przed nazwą przedmiotu do wykonania.

Minulla ei ole mitään sanottavaa sinulle. (Nie mam ci nic do powiedzenia.)

Onko täällä jotakin juotavaa? (Czy jest coś do picia?)

Korissa on pestäviä vaatteita. (W koszu są ubrania do prania.)

• Niektóre imiesłowy używane są również jako rzeczowniki.

tehtävä (zadanie)

käytävä (korytarz)

PASSIIVIN 2. PARTISIIPPI

Imiesłów przymiotnikowy bierny, czas przeszły.

 Jak tworzymy?

• ^·          Typ 1: Od czasownika odmienionego w 1. osobie liczby pojedynczej usuwamy ostatnią literę (jeśli przedostatnią literą w bezokoliczniku jest „a”, to zamienimy ją na „e”) i dodajemy ‑ttu/‑tty
• ^·          Typ 2-6: od bezokolicznika odejmujemy dwie literki i dodajemy ‑tu/‑ty  (typ 2 i 3) lub ‑ttu/‑tty (typ 4, 5, 6)

Odmiana imiesłowu passiivin 2. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehty (zrobiony):

Zastosowanie

• Imiesłów passiivin 2. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, którą się wydarzyła.

Pakattu laukku on eteisessä. (Spakowana torba jest w przedpokoju.)

varattu paikka (zajęte miejsce)

• Ten imiesłów stosowany jest do tworzenia strony biernej w czasie przeszłym perfekti, pluskvamperfekti i przeczącym imperfekti

Tämä penkki on juuri maalattu. (Ta ławka jest dopiero co malowana.)

AGENTTIPARTISIIPPI

Imiesłów przymiotnikowy ze wskazanym wykonawcą, wszystkie czasy

Jak tworzymy?

Agenttipartisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej. Usuwamy „‑vat/‑vät” i dodajemy „‑ma/‑mä”

juosta (biec):

juoksevat (oni biegają)

juoksema (biegany przez)

Odmiana imiesłowu agenttipartisiippi przez przypadki na przykładzie tekemä (robiony przez):

Zastosowanie

• Agenttipartisiippi stosujemy do wykonawcy danej rzeczy/czynności. Wykonawca jest w genetiivi.

Rakastan äidin leipomaa pullaa. (Kocham bułeczki upieczone przez mamę.)

• Imiesłów ma przyrostek dzierżawczy, jeśli wykonawca przedstawiony jest za pomocą zaimka dzierżawczego.

Minun maalaamani taulu riippuu seinällä. (Obraz namalowany przeze mnie wisi na ścianie.)

KIELTOPARTISIIPPI

Imiesłów przymiotnikowy przeczący, wszystkie czasy.

Jak tworzymy?

Agenttipartisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej. Usuwamy „‑vat/‑vät” i dodajemy „‑maton/‑mätön”

palaa (palić się):

palaavat (palą się)

palamaton (niepalny)

Odmiana imiesłowu kieltopartisiippi przez przypadki na przykładzie tekemätön (nie do zrobienia, nie zrobiony):

Zastosowanie

Kieltopartisiippi stosujemy jako przeczący imiesłów zarówno czynny, jak i bierny.

palava materiaali (łatwopalny materiał)

palamaton materiaali (niepalny materiał)

kokenut ihminen (doświadczony człowiek)

kokematon ihminen (niedoświadczony człowiek)

tehtävä työ (praca do zrobienia)

tekemätön työ (praca nie do zrobienia)

käytetty tavara (towar używany)

käyttämätön tavara (towar nieużywany)